Wyroby formowane
Wyroby ogniotrwałe produkowane są w tysiącach formatów (kształtów), a warunkowane jest to tym, że pracując w trudnych i wymagających warunkach muszą zachowywać zawsze odpowiednie parametry wytrzymałości mechanicznej, a więc powinny być ściśle dopasowane do kształtu wymurówki z możliwie najmniejszą ilością docięć (patrz – zasady murowania). Powinna także być zachowana stała założona grubość spoin, wynosząca najczęściej ok. 2 mm. Mamy zatem dostępny cały asortyment tzw.:
– prostek – prostopadłościanów,
– klinów – posiadających dwie równoległe ściany w kształcie symetrycznego trapezu, pozostałe w kształcie prostokąta,
– kształtek – pozostałych wyrobów niespełniających dwóch w/w definicji.

Prostki
Prostki (cegły) ogniotrwałe różnią się od prostek budowlanych podstawowymi wymiarami. Prostki oznaczane są kolejnymi cyframi: 1, 2, 3 itd. Prostka „1”, zwana inaczej podstawową lub przez fachowców „normalką” (w Niemczech NF1), ma wymiary 114x64x230 [mm] i dobrze by było, żeby każdy, kto myśli o budowaniu obmurza ogniotrwałego, zapamiętał te trzy liczby i założył od razu w rozważaniach odpowiednią grubość wyłożenia, będącą im równą lub równą ich wielokrotności. Jest to cegła najłatwiej osiągalna, produkowana masowo i przy tym najtańsza. Do kompletu produkowane są tzw. wiązacze, czyli prostki posiadające długość lub szerokość wynoszącą 1,5 odpowiedniego wymiaru prostki podstawowej. Są to prostki 1L (114x64x345) i 1W (172x64x230). Prostka „2” o wymiarach bardziej zbliżonych do cegły budowlanej, tj. 124X64x250, kiedyś bardzo popularna, dziś jest już rzadziej stosowana, choć też jest dość łatwo ją pozyskać bez długiego oczekiwania. W komplecie odpowiednio jak w przypadku „jedynki” wiązacze 2L i 2W. Dość powszechne są także tzw. płytki czyli prostki o mniejszej grubości. Najczęściej są to prostki o połowie grubości „normalki”, czyli 32 mm oznaczane symbolem 1-32 i 2-32 (1/32, 2/32). Produkuje się też płytki o grubościach 40 mm, 20 mm i inne. Każda prostka o grubości poniżej 64 mm będzie określana przez ogniotrwalców jako płytka. Jeżeli usłyszymy jednak słowo „płytka” szamotowa bez innych uściśleń, będzie na pewno mowa o prostce 1-32. Oprócz w/w formatów, stanowiących na pewno ponad 90% produkcji tego typu wyrobów, w katalogach producentów znajdziemy jeszcze dziesiątki innych prostek, włączywszy w to płyty i bloki ważące czasem po tonie i więcej. Przy doborze prostek do naszej wymurówki należy pamiętać o podstawowej zasadzie, że minimalną grubością wyłożenia jest wymiar grubości „jedynki”, czyli 64 mm. Płytki nie służą do wykonywania cienkich wymurówek, a jedynie do uzupełnień i unikania niewygodnych docięć oraz regeneracji grubszych wymurówek. Więcej o doborze formatów

Kliny
Kliny służą do budowania łuków. Jak nadmieniałem, należy trzymać się zasady stałej grubości spoiny, zatem wykonywanie łuków z prostek nie jest wskazane. Z dostepnych na rynku formatów klinów możemy wykonać prawie każdy łuk. W oznaczeniach klinów widzimy na pierwszym miejscu cyfrę oznaczającą numer prostki, od której klin pochodzi, liczba na końcu oznacza wymiar sklinowania w mm. Wielka litera pośrodku oznacza typ klina (patrz niżej). Kliny podstawowe zawsze mają objętość i ciężar prostki, od które pochodzą, zatem klin 1L6, 1P28 czy 1S16 i każdy inny z jedynką „na przodzie” będzie ważył tyle samo co prostka „1” (dla szamotu ok. 3,5 kg). Wynika to z tego, że wszystkie sklinowane są symetrycznie i w połowie długości zawsze mają wymiar prostki (jeżeli jest inaczej, nie jest to klin podstawowy). Podstawowy podział klinów:
– kliny leżące (najpopularniejsze) do wykonywania łuków o grubości 114 mm (kliny szeregu 1L) lub 124 mm (kliny szeregu 2L),
– kliny stojące do wykonywania łuków o grubości 230 mm (kliny szergu 1S) lub 250 mm (kliny szeregu 2S),
– kliny płaskie do wykonywania łuków poziomych (kliny szeregu 1P i 2P).
Można byłoby jeszcze wyobrazić sobie klin sklinowany w czwartej płaszczyźnie (produkuje się nawet takie kliny o ozn. NK [„klin niski”] – nie mają modułu prostki), ale obowiązująca zasada minimalnej grubości łuku 114 mm zawęża w praktyce asortyment do tych trzech szeregów.
Oprócz wymienionych produkuje się jeszcze dziesiątki innych formatów klinów specjalnych, które jednak najczęściej nie zalegają w magazynach i wytwarzane są na zamówienie.
Jak napisałem wyżej, z dostępnych klinów można praktycznie wymurować łuk o dowolnym promieniu (oczywiście łuk musi mieć co najmniej dwa kliny), dlatego czasem zachodzi konieczność zastosowania dwóch formatów w jednym łuku w określonej proporcji. Łuk wykonany z jednego rodzaju klina zamyka się oczywiści na ściśle określonym promieniu. Więcej o doborze

Kształtki
Jak pisałem wyżej, każdy wyrób niebędący prostką lub klinem określany jest jako kształtka. Czasem są to bardzo proste wyroby – lekko podcięte prostki lub kliny o niesymetrycznym sklinowaniu – ale czasem też bardzo skomplikowane elementy zestawów odlewniczych, rurki, kolanka, rozety itp. Kształtki ogniotrwałe są zbyt szerokim tematem, aby próbować go omawiać w ramach tego opracowania. W przypadku jednostkowego zapotrzebowania na elementy o skomplikowanym kształcie lub nietypowych wymiarach należy raczej rozważyć możliwość ich realizacji za pomocą betonów ogniotrwałych (patrz – betony ogniotrwałe). Oczywiście istnieje cały wachlarz kształtek ogniotrwałych produkowanych na szeroką skalę.